Het liefst verstoort de Douane het logistieke proces zo min mogelijk. Volgens Jan Kamp en Peter van Buijtenen van de Douane regio Rotterdam Haven lukt dat alleen als er goed wordt samengewerkt, bijvoorbeeld door vroegtijdig data met elkaar te delen. Portbase dichten ze op dat vlak een belangrijke rol toe, als dé datahub van de Rotterdamse haven.
De Brexit, toenemende drugscriminaliteit in de haven, de oorlog in Oekraïne: geregeld wordt de Douane in de Rotterdamse haven geconfronteerd met complexe uitdagingen. Hoe wordt daar mee omgegaan?
Peter van Buijtenen (PB): ‘Vaak kennen dergelijke uitdagingen meerdere dimensies. Neem bijvoorbeeld de Brexit. Daarvoor moesten we een volledig nieuw werkproces inrichten. Ook moesten we in korte tijd een kleine duizend mensen werven voor het bijkomende werk. Inmiddels zijn we een paar jaar verder en is er langzaamaan sprake van going-concern. Maar nog steeds zijn we niet klaar.’
‘Het is best uniek hoe wij in de haven met elkaar omgaan’
Jan Kamp (JK): ‘Met de oorlog in Oekraïne werden we vrijwel van de ene op de andere dag voor een lastige situatie gesteld. Niet alle sanctiemaatregelen waren direct duidelijk, maar je wilt het wel meteen goed doen. Vanuit een intrinsieke motivatie doe je er op zo’n moment dan alles aan om de situatie scherp te krijgen en het logistieke proces zo min mogelijk onnodig te verstoren.’
Wat is bij al dit soort uitdagingen de sleutel tot succes?
JK: ‘Waar ik best wel trots op ben, is dat we dergelijke complexe klussen telkens weer weten te klaren. Het kostte weliswaar bloed, zweet en tranen, maar de haven is tijdens de Brexit nooit stil komen te staan. Ook hebben we de Brexit weten in te passen in de bestaande organisatie. Zowaar geen sinecure, want dit heeft veel gevraagd van alle betrokkenen. Ik denk dan ook dat dat de sleutel tot succes is: samen de schouders eronder zetten. Zoals bij de Brexit is gebeurd. Intern, waarbij de zittende mensen de nieuwe mensen zo goed mogelijk hebben opgevangen en ingewerkt. Maar ook extern, met de vereende kracht van alle betrokken partijen in de haven.’
‘We weten allemaal wat de waarde van samenwerking is’
PB: ‘Zo zie ik dat ook. En ook vandaag de dag zie ik nog genoeg van dit soort voorbeelden. Neem bijvoorbeeld de aanpak van ondermijning. Dat steken we bewust havenbreed in. Samen met de Zeehavenpolitie, met Deltalinqs als vertegenwoordiger van het havenbedrijfsleven, met de gemeente en uiteraard ook met Portbase, om er maar een paar te noemen.’
Betalen die opgedane ervaringen zich inmiddels uit?
JK: ‘Jazeker. Waar de samenwerking in het verleden soms wat aarzelend op gang kwam, zie je nu dat we elkaar op natuurlijke wijze weten te vinden. Het is soort automatisme geworden, omdat we inmiddels allemaal weten wat de waarde van samenwerking is.’
Als het gaat om samenwerking en wat dat oplevert, zie je andere havens wel eens met enige jaloezie naar Nederland kijken. Ervaren jullie dat ook zo?
PB: ‘Het is best uniek hoe wij in de haven met elkaar omgaan. Dat zie je niet veel. Vaker is er sprake van een top-down structuur: de handhavende organisatie bepaalt en het bedrijfsleven moet volgen. In Nederland doen we het juist met elkaar, stemmen we zoveel mogelijk met elkaar af. Zo is bijvoorbeeld ook het reguliere Overleg Douane Bedrijfsleven ontstaan.’
De samenwerking tussen de Douane en Portbase werd al kort benoemd. Hoe zouden jullie die samenwerking omschrijven?
PB: ‘Portbase is natuurlijk een bijzondere partij voor ons. Niet te vergelijken met bijvoorbeeld een terminal. Portbase is immers geen klant van de Douane, eerder een leverancier. Maar met enkel de term ‘leverancier’ doe je Portbase tekort. Met haar Port Community System is Portbase voor het bedrijfsleven in veel gevallen dé ingang om zaken te kunnen doen in de haven. Van die gecentraliseerde aanpak profiteert de Douane uiteindelijk ook.’
JK: ‘Op Schiphol wilden we ooit dezelfde systematiek optuigen, maar dat is toen niet van de grond gekomen. Tenminste, niet op de manier zoals we dat met Portbase hebben weten te organiseren. Het Port Community System wordt door de havencommunity niet als gedwongen winkelnering gezien, maar als toegevoegde waarde. Op vrijwillige basis, niet gedwongen, leveren havenpartijen hun data aan Portbase. Niet per se vanuit een eigen belang, maar juist met het oog op het gezamenlijke havenbelang. Dat is bijzonder en een compliment aan Portbase, die dit voor elkaar heeft weten te boksen.’
‘Portbase is natuurlijk een bijzondere partij voor ons’
JK: ‘De toegevoegde waarde van Portbase zag je bijvoorbeeld ook tijdens de Brexit. Met haar al bestaande Port Community System was Portbase als neutrale, niet-commerciële en dus betrouwbare partij in de Rotterdamse haven in staat om een passende ketenoplossing te realiseren, in afstemming met de havencommunity. Wat mij betreft een schoolvoorbeeld van wat Portbase voor de haven en daarmee ook voor ons kan betekenen.’
Wat zien jullie – in de context van Portbase en haar Port Community System – nog op de Douane afkomen?
PB: ‘De ambities op het gebied van datamanagement zijn onverminderd groot. Bij ons én bij anderen. Zo wil de Europese Unie een centrale datahub gaan realiseren (hierover volgt nog wel politieke besluitvorming, red.). Ze willen deze datahub vanuit veiligheidsoogpunt, om scherper in beeld te krijgen welke goederen de Europese Unie inkomen. Op dit moment is Portbase bezig om hiervoor, specifiek voor de Nederlandse situatie, een plan van aanpak op te stellen. Dit gebeurt in afstemming met onder meer de Vereniging van Rotterdamse Cargadoors en ook met ons. Want ook hier kom je alleen samen tot de best mogelijke oplossing.’
‘Alleen samen kom je tot de best mogelijke oplossing’
JK: ‘Maar er speelt nog veel meer. Zo willen we tot een havenbrede administratie komen voor de tijdelijke opslag van containers in de Rotterdamse haven. Dat maakt beter toezicht mogelijk, met nog minder verstoringen in het logistieke proces. Samen met Portbase en andere havenpartijen werken we er op dit moment hard aan om dat voor elkaar te krijgen.’
Valt er nog iets te wensen?
JK: ‘Uiteraard, want het kan altijd nóg beter. Een van onze speerpunten is nog eerder over cruciale logistieke data te beschikken. Zodat we nog scherper kunnen ingrijpen in het logistieke proces, enkel op de momenten dat het écht moet. Ultiem zou zijn als we over realtime logistieke data zouden beschikken. Dat gaat voor alle partijen in de Rotterdamse haven winst opleveren, want daarmee kunnen we het aantal controles nog verder terugbrengen. Portbase zien we in deze context als cruciale partij. Maar Portbase staat hiervoor niet alleen de lat. Ook dit is zo’n complexe uitdaging waar je samen de schouders onder moet zetten om tot de beste oplossing te komen. Het begint en eindigt dus altijd met samenwerking, zoveel mag inmiddels wel duidelijk zijn.’
Nieuwe Douane-CIO Frank Dijkstra:
‘We willen een data-gedreven organisatie zijn’
Frank Dijkstra is sinds kort de nieuwe CIO bij Douane Nederland. Hij kan zich goed vinden in het verhaal van Kamp en Van Buijtenen. Dijkstra ziet bijvoorbeeld volop kansen als het gaat om data-gedreven werken bij de Douane.
‘We willen een data-gedreven organisatie zijn. Bijvoorbeeld door handhavingsbeslissingen meer en meer te baseren op data-analyses en algoritmen die risico’s kunnen voorspellen. Uiteindelijk willen we hiervoor een volwaardig dataplatform realiseren. Om data veilig te kunnen verzamelen en analyseren. Maar ook om data te kunnen ontsluiten, bijvoorbeeld in eerdergenoemde algoritmen.’
‘Steeds meer logistieke partijen willen, liefst op maat, over douane-technische data beschikken om nóg efficiënter te kunnen werken. De Douane snapt dit en kiest er daarom steeds vaker voor om data en risicosignalen tussen diverse werkgebieden uit te wisselen met het logistieke werkveld. Bijvoorbeeld in relatie tot het scannen van goederen en het verwerken van aangiftedata.’
‘Het doorontwikkelen van onze algoritmen is daarbij zowel wenselijk als noodzakelijk. Enerzijds om de sterk stijgende aangiftevolumes aan te kunnen. Anderzijds om ondermijning tegen te gaan. Daarnaast verwachten we onze ‘hit-rate’ serieus te kunnen verbeteren via de inzet van geavanceerde algoritmen.’
‘Data-gedreven werken vraagt daarnaast meer dan alleen de techniek. Je hebt ook specifieke kennis en vaardigheden nodig om die techniek goed te kunnen toepassen. Met alleen een heel mooi dataplatform ben je er niet. Je moet er ook optimaal gebruik van kunnen maken, anders gaat het niet vliegen en kunnen we niet een écht data-gedreven organisatie worden. Daar ligt voor ons nog wel een uitdaging.’
